اخلاق و آداب پرستاری
به گزارش تور ارمنستان، گرچه روابط پرستار با بیمار را می توان در ابتدا به دو دسته مختلف؛ یعنی روابط درمانی و روابط عاطفی، اخلاقی و حمایتی تقسیم کرد، ولی این روابط در عمل از یکدیگر قابل تفکیک نیستند.
گرچه روابط پرستار با بیمار را می توان در ابتدا به دو دسته مختلف؛ یعنی روابط درمانی و روابط عاطفی، اخلاقی و حمایتی تقسیم کرد، ولی این روابط در عمل از یکدیگر قابل تفکیک نیستند. یعنی نمی توان روابط درمانی را عاری و جدا از روابط اخلاقی و عاطفی دانست و صرفا به برخوردی خشک و بی روح اکتفا کرد. روح اخلاق، عاطفه و حمایت باید در تمام روابط و برخوردهای پرستار با بیمار حاکم باشد و عنصر اخلاق بطور گسترده و فراگیر در همه این روابط جلوه گر گردد.
رفق و مدارا
زودرنجی و حساسیت بیمار درباره محیط اطرافش و کسانی که با او سر و کار دارند، امری طبیعی است. شخصی که تا کنون مستقل می زیسته است، اکنون نیازمند یاری دیگران است. ضعف و کسالت جسمی، او را مبتلا به بی حوصلگی نموده است. نگرانی هایی که بر اثر بیماری و بستری شدن برای او پدید آمده، روح او را آزرده ساخته است. جدا شدن از محیط خانه و خویشان و بستگان و ورود به محیط نا مأنوس و مواجهه با ابزار و افراد ناآشنای بیمارستان، او را دچار غربت و احساس تنهایی و بی کسی نموده است. ترس از شرایط بیماری و احیانا عمل جراحی، از او فردی مضطرب و ناهنجار ساخته است. ناتوانی در انجام امور روزمره، باعث افسردگی او شده است و در نهایت عوامل بسیار دست به دست هم داده تا از بیماری انسانی کسل، بی حوصله، مضطرب، حساس و افسرده بسازد. با توجه به این عوامل، ناهنجاری های بیمار را باید امری عادی و طبیعی تلقی کرد و مدارا با او را امری لازم و ضروری دانست.بیمار برای دست یافتن به شرایط طبیعی روحی، نیازمند صبر، حلم، رفق و مدارای پرستار است. پرستار باید در مقابل ناهنجاری ها و کج خلقی های او واکنشی آرام و محبت آمیز داشته باشد. درک موقعیت بیمار این امکان را به پرستار می دهد که ناهنجاری های او را امری عادی بشمارد و روح حلم و بردباری خویش را بر فضای محیط بیمار حاکم سازد.
اگر پرستار، بیمار خویش را درک نکند و موقعیت او را نشناسد، چه بسا این ویژگی های روانی بیمار را امری غیرعادی و از روی غرض های شخصی بداند و یا به حساب خصلت ها و خصوصیات اخلاقی بیمار بگذارد که در این صورت، انگیزه بردباری در او ضعیف شده، در صدد تسویه حساب و مقابله به مثل برمی آید، که این امر، هم برای بیمار و هم برای پرستار زیان آور است؛ بیمار را ناهنجارتر و بیماری اش را افزونتر می سازد و پرستار را نیز دچار مشکل می نماید و او را از بهره های معنوی و ارزش های اخلاقی محروم می گرداند. از این جاست که رفق و مدارا با بیمار را باید یکی از اصول اولیه اخلاق پرستاری و برخورد با بیمار دانست و نرمش و عطوفت و مهربانی را از لوازم پرستاری شمرد.
اصولا رفق و مدارا از فضیلت های اخلاقی و کرامت های بزرگ انسانی است. توصیه فراوان روایات و متون اخلاقی به رفق و مدارا، ناظر به اهمیت والای آن در رشد و کمال انسان است. به این روایت بنگریم که چگونه رفق و مدارا را رهگشا و وسیله رسیدن به مقاصد عالی می داند.
حضرت علی علیه السلام فرمود: الرفق مفتاح النجاح(1) نرم خویی و مدارا کردن با دیگران، کلید کامیابی و رسیدن به مطلوب است. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله و سلم) رفق را از صفات خداوند شمرده و آن را محبوب خدا دانسته است.
با توجه به والایی و ارجمندی این ویژگی و آثار ارزنده ای که در پی دارد، می توان آن را یکی از نشانه های جامعه ایمانی و زندگی اسلامی دانست و سلامت و مصونیت جامعه را از تضادها و برخوردهای نامطلوب و غیرمعقول، مرهون آن شمرده و با به کارگیری این خصلت پسندیده به آرامش مطلوب اجتماعی دست یافت. این است که امام على علا فرموده است: برترین خصلت ها رفق است.(2) آنچه ضرورت به کارگیری این ویژگی زیبا را در امر پرستاری دو چندان می سازد، موقعیت و شرایط روحی و روانی بیمار است که به آن اشاره شد.
رفق و مدارا با بیمار به معنی نرمخویی، سخت نگرفتن، مسالمت، تساهل، سازش و همراهی و همدلی با اوست. مدارا، ناهنجاری های بیمار را رفع می نماید و از یک بیمار تندخو و بی حوصله فردی آرام و شکیبا می سازد. از این جاست که اضافه بر توصیه های فراوانی که در روایات، درباره رفق و مدارا با مردم شده است، سفارش هایی در مورد مدارا با بیماران رسیده است. به این روایت نگاه کنید که چگونه پیامبر خدا به شخصی که خود را طبیب معرفی می نماید می فرماید: الله الطبیب، بل انت رجل رفیق؛ طبیبها الذی خلقها(3)طبیب خداوند است، و تو مردی هستی مدارا کننده، طبیب بدن انسان کسی است که آن را آفریده است. این بیان به آثار ارزنده و سازنده رفق و مدارا با بیماران، اشاره دارد.
گویا در بین وظایف اخلاقی کسانی که دست اندرکار بهبود بیمارند، رفق و مدارا با بیمار، مهمترین وظیفه و نرمی و مسالمت با بیمار، کارسازترین ویژگی دانسته شده است. این نکته نیز به تجربه ثابت شده که گاهی برخورد مناسب پزشک و پرستار به بهبود بیمار سرعت بخشیده است.
پی نوشت ها:
1- اندازه الحکمه، ج 4، ص 157.
2- ځیر الخلایق الرفق، توضیح غرر، ج 3، ص 429
3- سنن ابی داود، ج 4، ص 83.
منبع: نگرش اسلامی به: فرهنگ پرستاری، اکبر اسدی،صص124-119، مرکز تحقیقات اسلامی جانبازان، قم، چاپ دوم، 1375
منبع: راسخون