حکایت خواندنیِ افتتاح کتاب خانه ملی با مجوز رضاشاه - تور ارمنستان

جهت دریافت خدمات رنگ پتینه چیست با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. هر گونه خدمات رنگ آمیزی با تکنیک های مدرن پتینه کاری را به ما بسپارید.

بسیاری از چهره های فرهنگی و شناخته شده به مراسم افتتاحیه یکی از دو ساختمان آجری تازه ساخته شده در این خیابان دعوت شده بودند. ساختمانی شبیه مسجد های دوران سلجوقی با همان آجر های نما و ستون های اطراف دری چوبی که نام کتابخانه ملی را به خط نستعلیق بالای سردر خود داشت. رؤیای چندین ساله اهل فرهنگ و هنر ایران بالاخره به ثمر رسیده بود و حالا تهران به جمع شهر هایی پیوسته بود که کتابخانه ملی واقعی داشتند؛ کتابخانه ای در مدل کوچک تر کتابخانه کنگره آمریکا و کتابخانه ملی بریتانیا با میز و نیمکت های چوبی و پنجره های عظیم و دل باز به سمت خیابان.

اما رسیدن به این رؤیا 70 سالی طول کشید؛ از زمانی که نخستین کتابخانه دولتی در یکی از اتاق های دارالفنون تهران راه اندازی شد تا کتابخانه میرزا محمود احتشام السلطنه در خانه اش در خیابان علاالدوله روبه روی میدان مشق.

هزاران اتفاق در این سال ها افتاد تا کتابخانه ملی نتواند پا بگیرد، تا اینکه در سال 1312 علی اصغر حکمت، کفیل وزارت معارف طرح ساخت کتابخانه عمومی معارف را به مجلس ارائه کرد و قرار شد بعد از تدوین نظامنامه کتابخانه ملی راه اندازی گردد. اما آنچه به ساخت کتابخانه ملی مهر تأیید زد گردهمایی عظیم مستشرقین در کنگره هزاره فردوسی بود. 40 ایرانشناس عظیم از سراسر دنیا با یک بغل کتاب نفیس به تهران آمده بودند و این کتاب ها باید در کتابخانه ای مرجع به نمایش درمی آمد.

حکمت که کمی قبل از این آندره گدار، باستان شناس و معمار فرانسوی و رئیس اداره عتیقات را مأمور ساخت موزه ملی نموده بود در یکی از جلساتی که با این معمار فرانسوی عاشق ایران داشت، به او پیشنهاد کرد که طرحی هم برای ساخت کتابخانه ملی بدهد.

مسئله اصلی محل کتابخانه بود که به پیشنهاد گدار زمین خالی ای که برای نگهداری ماشین های بعضی از نهاد های داخل میدان مشق بود و در شمال زمین موزه قرار داشت را به کتابخانه اختصاص دادند. این زمین در حاشیه خیابان رفاییل بود. خیابانی که به خاطر کتابفروشی و نشر رفاییل معروف بود و بعدتر نام قوام السلطنه را به خود گرفت. با آنکه دریافت آن زمین کار سختی بود، اما حکمت قول داد تا آن را از شاه بگیرد و از گدار خواست تا طرح موزه را آماده کند.

برخلاف انتظار حکمت در دیداری با رضاشاه به راحتی مجوز ساخت بنا در این دو زمین را گرفت و کار ساخت وساز کتابخانه ملی هم همزمان با موزه ایران باستان پیش رفت.

گدار در طراحی کتابخانه نگاهی به طرح قبلی اش برای موزه ایران باستان داشت، ولی نگاهی هم به کتابخانه ملی بریتانیا. طرحی که از نظر علی اصغر حکمت شاهکار بود؛ اما شاه معتقد بود که این طرح مسخره و اسراف است.

رد شدن این طرح باعث شد تا گدار که سرخورده شده بود با توجه به وسعت 1000 مترمربعی که در اختیارش بود ساختمان جدید کتابخانه را طراحی کند. با این همه او در طراحی جدید کتابخانه از هیچ چیز کم نگذاشت. نکته قابل توجه در طراحی کتابخانه ملی تناسب آن با ساختمان موزه ملی ایران بود. شاید در تهران هیچ ساختمانی نباشند که این قدر با یکدیگر تناسب داشته باشند. از آن جایی که گدار در طراحی موزه ملی از معماری طاق کسرا الهام گرفته بود ساختمان کتابخانه را نیز متناسب با آن طراحی کرد و تلفیقی از معماری کهن ایران و معماری اسلامی را در طراحی به کار گرفت.

او در انتخاب نوع مصالح نیز تقارن و تناسب این بنا را با بنای موزه درنظرگرفت و بهترین مصالح معماری را از سراسر ایران در ساختن این بنا به کار گرفت. کتابخانه در ابتدای سال1316 به انتها رسید و مخزن هایش پر از کتاب شدند. اما تا شهریور ماه که موزه ملی هم کامل شد به طور رسمی افتتاح نشد. اما قرائنی وجود دارد که این کتابخانه از خرداد ماه برای مراجعه کنندگان باز بوده است.

در روزنـامه اطلاعات مـورخ 18 خرداد1316 خبـر افتتـاح کتابخانه ملی ایـران ایـن چنین درج شـده اسـت: عمـارت جـدیـد کتابخانه ملی که در شمال عمارت موزه ایران باستان در خیابان رفاییل ساختمان شده است از هر حیث آماده شد، و از روز دوم تیر ماه افتتاح و تالار مطالعه کتابخانه همه روزه به استثنای ایام تعطیل از ساعت هفت صبح تـا یک ساعت بعـد از ظهر برای استفاده مراجعه کنندگان دایر خواهد بود.

زیـربنـای کتابخانه ملّـی ایران 550 متر در 2 طبقـه بود. دو طبقه زیر برای مخازن طراحی شده بود. در طبقه اول علاوه بر ورودی و بخش های اداری تالار نمایش، تـالار فـردوسـی، بخش نشـریـات و خدمات فنی قرار داشت. تالار مطالعه نیز در طبقه دوم راه اندازی شده بود. این تالار (برای حدود 60 نفر) و مخازن کتاب ها اختصاص داشت. مخازن کتابخانه کلاً برای 40 هزارجلد کتاب طـراحی و ساخته شـده بـود. برای تجهیز مخزن کتابخانه ملی نیز در خرداد 1316 مجموعا 13712 نسخـه چاپی و خطی- در چند نوبـت- بـه کتابخانه تحویل داده شد.