سرکوب در عربستان، دست راست بن زاید در دربار سعودی چه نقشی در قتل خاشقجی داشت؟ - تور ارمنستان

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران ٬ روز جمعه 23 ژانویه 2015 یعنی همان روزی که عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه سابق عربستان درگذشت ٬سلمان بن عبدالعزیز که ولیعهد وی بود خیلی سریع اقدامات لازم برای تکیه زدن به تاج و تخت پادشاهی را انجام داد. این اقدامات در ابتدا با سرنگونی کسانی که با محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی روابط نزدیکی داشتند صورت گرفت که برکناری خالد التویجری رئیس وقت دیوان پادشاهی که در آن زمان نفوذ زیادی در عربستان داشته و از نزدیکان بن زاید به شمار می آمد آغاز شد و با سرکوب متعب بن عبدالله پسر پادشاه سابق که روابط خوبی با اماراتی ها داشت خاتمه یافت.

با این حال بعدها معین شد که تحرکات سریع پادشاه عربستان برای سرنگونی محافل قدیمی مربوط به پادشاه سابق یک اقدام ضد ابوظبی نبوده و پس از آن راستا روابط گرم میان امارات و عربستان باز شد؛ تا جایی که بعدها محمد بن سلمان ولیعهد کنونی سعودی٬ ترکی الدخیل خواهرزاده مادر شاهزاده متعب و مدیر سابق شبکه العربیه را که روابط گرمی با شخص بن زاید و بن سلمان دارد٬ به عنوان سفیر عربستان در امارات منصوب کرد.

در همان زمان روزنامه نیویرک تایمز اطلاعاتی از یک مکالمه میان محمد بن سلمان با یکی از مشاوران ارشد خود در سپتامبر 2017 افشا کرد که در آن بن سلمان به این مشاور می گفت که جمال خاشقجی (روزنامه نگار منتقد سعودی که در کنسولگری این کشور در ترکیه به دستور ولیعهد عربستان به طرز وحشتناکی ترور شد) را به عربستان بیاورد و اگر نیامد به زور این کار را انجام دهد؛ در غیر این صورت او (محمد بن سلمان) با گلوله به خدمتش می رسد. این مسئول ارشد دولتی همان ترکی الدخیل بود که به تازگی سفیر عربستان در امارات و واسطه میان دو کشور شده بود.

در دهه هشتاد گذشته زمانی که عربستان به منزله حیاط خلوت اندیشه های جنگجویان در افغانستان بود٬ ترکی الدخیل در کتاب خود به نام در افغانستان بودم- که پس از سفر او به افغانستان تالیف شد- می گوید که زمانی که تحصیلات دوره متوسطه را می گذراند٬ یک جوان ترک متولد 1973 برای پیوستن به گروه های موسوم به جهادی در افغانستان با مادرش اختلاف داشت و الدخیل نیز تلاش می کرد تا مانع وی و سایر جوانان سعودی گردد که در آن زمان چنین اندیشه هایی داشتند.

الدخیل تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشکده اصول در بخش سنت دانشگاه محمد بن سعود گذراند و کار روزنامه نگاری را در مجله ریاض در سال 1989 تا 1992 آغاز کرد و سپس از سال 1995 تا 2002 به عنوان سردبیر سیاسی در مجله الحیاه فعالیت می کرد و به مدت 3 سال خبرنگار سیاسی رادیو ام بی سی بود . پس از از 2003 تا 2013 به ارائه برنامه اضاءات در شبکه العربیه پرداخت. وی طی یک مصاحبه خود را یک لیبرال می دانست که به شدت از افراط گرایان سلفی انتقاد می کرد.

اما اوج فعالیت رسانه ای ترکی الدخیل در آن دوره به ریاست مرکز المسبار که گفته می گردد یک مرکز تحقیقاتی و مطالعاتی درباره جنبش های افراط گرایی در شهر دبی است بر می گردد. اخیرا شبکه الجزیره گزارشی منتشر کرده بود که بر اساس آن ترکی الدخیل در قبال ارائه خدماتی که اشاره ای به آن نشده است، مبالغ اقتصادی هنگفتی از حاکمان امارات تحویل گرفته که این علاوه بر سرمایه گذاری در زمینه املاک و مستغلات متعدد در پایتخت کشورهای اروپایی است و مطابق با یک سند مبلغ 600 هزار دلار از حساب شخصی عبدالله بن زاید وزیر خارجه امارات به حساب الدخیل واریز شده است.

در هر صورت این مرکز در سال 2006 مسئول تدوین برنامه صناعه الموت بود که در شبکه العربیه نمایش داده می شد و به نقد و تحلیل جهاد و جنبش های جهادی می پرداخت.

اما در سال 2011 و زمانی که نقش ترکی الدخیل در شبکه العربیه پررنگ شد٬ وی مدرک فوق لیسانس مطالعات اسلامی خود را از دانشگاه المقاصد بیروت با درجه عالی دریافت کرد که خاتمه نامه خود را درباره سلمان العوده ازعلمای جریان نوسلفی که مواضع تندی علیه شیعیان دارد و از بنیادگذاران جریان نوسلفی سعودی است٬ تحت عنوان سلمان العوده از زندان تا بیدارگری زیر نظر رضوان السید اندیشمند لبنانی نوشت.

آغاز زندگی سیاسی ترکی الدخیل

سرنوشت رسانه ای ترکی الدخیل پس از انتصاب به عنوان مدیر شبکه العربیه در سال 2015 به خاتمه رسید و وی سپس به دلیل ابهام سیاست های رسانه ای این شبکه در اثر ماجرای ترور جمال خاشقجی از این سمت برکنار شد و شهروندان سعودی در شبکه های اجتماعی با اعتراض شدید خواستار بهبود عملکرد رسانه ای این کشور شدند. در این میان الدخیل بیش از همه مورد انتقاد قرار گرفت٬ به ویژه پس از مقاله ای که در روزنامه شرق الاوسط بعد از خشم جهانی از جنایت قتل خاشقجی منتشر کرد و در آن آمریکا را تهدید کرده بود که اگر در این زمینه تحریم هایی علیه عربستان اعمال کند٬ این کشور واکنش نشان می دهد.

در آوریل 2016 محمد بن سلمان به عنوان وزیر دفاع و ولیعهد نوظهور عربستان اولین مصاحبه تلویزیونی خود را انجام داده و در آن از چشم انداز اقتصادی خود معروف به چشم انداز 2030 صحبت کرد. این مصاحبه منحصر به شبکه العربیه و یک فرد رسانه ای بود که محمد بن سلمان را در سفرهای خارجی به ویژه در زمیان امضای توافقات بین المللی همراهی می کرد و قطعا این فرد همان ترکی الدخیل بود که طبیعتاً اطلاعات ویژه ای از اسناد پادشاهی سعودی دارد.

ماه بعد از آن در خاتمه ژوئن همان سال و پس از انتصاب محمد بن سلمان به ولیعهدی عربستان٬ الدخیل به عنوان مدیر شبکه العربیه منصوب شد و هم زمان با اوج دریافت بن سلمان در نظام سعودی٬ الدخیل نیز در کنار او به عنوان مشاور غیر رسمی وارد محافل بزرگتر می شد.

اما نفوذ ترکی الدخیل در نظام سعودی تنها منحصر به محافل این کشور نبوده و وی به عنوان برجسته ترین رابط عربستان با امارات قلمداد می شد. روزنامه میدل ایست اوبزرفرز درباره روابط بسیار ویژه الدخیل با شخص محمد بن زاید نوشته و گفت که ماهیت این روابط به شبکه های اقتصادی میان دو طرف باز می گردد. به این صورت که در تاریخ 22 اکتبر 2012 بن زاید 1.1 میلیون درهم امارات به حساب شخصی الدخیل واریز و در جولای 2014 نیز ترکی الدخیل یک حواله اقتصادی از بن زاید به مبلغ 633 هزار دلار دریافت کرده و به طور ناگهانی ارزش سرمایه گذاری های وی طی یک سال از 8 میلیون ریال سعودی به 94 میلیون ریال افزایش یافت که این میزان افزایش سرمایه طی یک مدت کوتاه عجیب به نظر می آمد.

الترکی با این پول در 21 ژانویه 2015 یک ملک در ساحل مارینای دبی به مبلغ 4.6 میلیون دلار و دو ملک در پروژه ریور لایت که هنوز در لندن درحال ساخت است خرید که قیمت آن بیش از 3 میلیون پوند است.

بدون شک انتصاب ترکی الدخیل به عنوان سفیر عربستان در امارات سرآغاز راهی که شاید او به دنبالش بود نیست؛ بلکه این سمت نتیجه تلاش های قدیمی وی در نزدیک شدن به محمد بن زاید و محمد بن سلمان و جلب اعتماد آنهاست که امتیازات فراوانی برایش به همراه دارد؛ اما ممکن است این نزدیکی در آینده برایش دردسرساز شده و در سایه نوسانات مداوم میان روابط دو کشور٬ قربانی خصومت برخی طرف ها کند.