محوطه تاریخی خورهه بازمانده هایی از کاخ باشکوه اشکانی
به گزارش تور ارمنستان، خورهه نام ناحیه ای است از توابع بخش مرکزی محلات و در محدوده کوهستانی شمال شرق این شهرستان قرار گرفته است. خورهه اگر چه به کویر مرکزی نزدیک است، اما به علت قرار دریافت در ارتفاع، آب وهوای معتدل دارد و انواع و اقسام میوه های منطقه معتدل در آن به عمل می آید.
در خورهه نقاط تاریخی گوناگونی قرار دارند که بیانگر پیشینه و سابقه سکونت در این نقطه محسوب می شوند. ازجمله این نقاط تاریخی می توان به محوطه اشکانی و ستون های خورهه، محوطه پیش از تاریخی شهریاری در شرق محوطه اشکانی، بقایای یک قلعه که با نام قلعه گبری شناخته می گردد مربوط به دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی و نیز آثار دیگری از دوره اسلامی از جمله قبرستان دوره اسلامی در سطح محوطه اشکانی و بقعه شاهزاده ابوالقاسم و اسحاق و خواهر آن ها حکیمه خاتون متعلق به دوره ایلخانی که امروزه متأسفانه دستخوش آسیب تخریب و نوسازی قرار گرفته است، اشاره نمود.
یکی از آثار به جای مانده از معماری دوران اشکانی، محوطه ای است که امروزه دو ستون سنگی آن همچنان پایدار باقی مانده است. ویژگی مهم این اثر آن است که از معدود آثار معماری متعلق به دوره پارتی است که در داخل خاک ایران امروزی واقع شده است. مشخصه اصلی این یادمان تاریخی دو ستون به جای مانده از شش ستون موجود در گذشته است، با سرستون هایی به شکل ایونیک. هر ستون از شش قطعه تشکیل شده است که قطر پایین ستون ها 75 سانتی متر و قطر بالای آن 45 سانتی متر است. بخش های معماری محوطه به سه قسمت اصلی ایوان، فضای پشت ایوان با یک اتاق عظیم در وسط و دو اتاق پیرامونی در دو طرف آن و بخش مرکزی مرکب از یک فضای عظیم و شماری راهرو و اتاق در اطراف آن تقسیم می گردد.
مکان های چندی اعم از شهر و روستا در سراسر ایران وجود دارد که دارای پیشوند خور است. خور علاوه بر معنی یاد شده دارای معانی دیگری نیز هست. ناظم الاطباء خور را به معنی عمارت ییلاقی آورده است. مهدی رهبر معتقد است این نزدیک ترین تفسیر برای بنایی می تواند باشد که دارای ایوانی با ستوهای سنگی است و بیشتر به یک کوشک و منزل ییلاقی اربابی انطباق دارد.
این محوطه در سال های 1335، 1355، 1375، 1379، 1382 و 1384 در شش فصل مورد حفاری و کاوش قرار گرفته و گزارش هایی از آن منتشر شده است. در طی این پژوهش ها، علاوه بر داده های معماری، مدارک و داده های باستان شناسی متنوعی به دست آمده است؛ مهرها و آویزهای شیشه ای، سنگ ساب، ظروف سنگی، تیغه های سنگی، آثار فلزی شامل توده فلز، سرباره، حلقه و میله های فلزی، گلوله گلی، زغال، چوب و استخوان و سفال که از جمله شاخص ترین نوع سفال به دست آمده سفال کلینکی است. این محوطه به عنوان یکی از مراکز اصلی دارای گونه سفال کلینکی شناخته می گردد.
بر اساس مطالعات و کاوش های اجرا شده به طورکلی چهار دوره را می توان برای محوطه تاریخی خورهه در نظر گرفت:
دوره پیش از تاریخ (هزاره دوم ق. م)،
دوره اشکانی 100 ق. م تا 245 م،
دوره ساسانی (اواسط دوره ساسانی)،
و قبرستان دوره اسلامی که تا سده ششم هجری مورد استفاده قرار بوده است.
*گزارش از محسن کریمی دکتری باستان شناسی
منبع: میراث آریا